ალექსანდრე ქავთარაძე
როგორ დაეხმარა ერთი პატარა ქართული პროტესტანტული ეკლესია ჩეჩენ დევნილებს
ეს არის ამბავი საქართველოს ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესიის მიერ ჩეჩნეთ-რუსეთის მეორე ომის შედეგად საქართველოში გადმოსული ჩეჩენი დევნილების დახმარების შესახებ
ჩეჩენი დევნილი ქალი
„შობა გავაუქმოთ" - ჩეჩნეთ-რუსეთის მეორე ომის დაწყება
„იმ ღამეს ვიშვით, როცა ლეკვებს ყრიდა ძუ მგელი, დილით დაგვარქვეს სახელები ლომის ღრიალის ხმის ფონზე, მთის არწივების საბუდარში გვზრდიდნენ დედები, კლდეებზე ჯირითს გვასწავლიდნენ გმირი მამები… ქედს არ მოვიხრით არასოდეს არვის წინაშე, ჩვენ ერთი გზა გვაქვს: სიკვდილი ან თავისუფლება!" - ეს არის ამონარიდი იჩქერიის (ჩეჩნეთის) სახელმწიფო ჰიმნიდან. 1999 წლის აგვისტოში ჩეჩნეთ-რუსეთის მეორე ომი დაიწყო და ჩეჩნებს, პირდაპირი გაგებით, ამ სიტყვების გამოცდის ჟამი დაუდგათ: ,,სიკვდილი ან თავისუფლება". ეს ომი კატასტროფული შედეგების მომტანი აღმოჩნდა ჩეჩნეთის მოსახლეობისთვის. შემდეგი რამდენიმე წლის განმავლობაში ჩეჩნეთში ასიათასობით ჩეჩენი დაიღუპა და დაიჭრა, ხოლო ათასობით ჩეჩენს სამშობლოს დატოვება მოუწია. ბევრი მათგანი საქართველოში გამოიქცა. გამოქცეულებმა თავი შეაფარეს პანკისის ხეობას, სადაც XIX საუკუნეში საქართველოში დასახლებული ქისტები დღემდე ცხოვრობენ.
ჩეჩენი დევნილების პანკისში გადმოსვლიდან მალევე, 1999 წლის ნოემბერ-დეკემბერში, თბილისში, წერეთლის გამზირთან მდებარე ევანგელურ-ბაპტისტური თემის პატარა ეკლესია შობის დასაყენებლად ემზადებოდა. ეკლესიის მრევლი და მისი წინამძღოლები ვერც კი წარმოიდგენდნენ თუ რა საშობაო „სიურპრიზი" მოუმზადა მათ განგებამ. მას შემდეგ, რაც ბევრი სხვა ორგანიზაციისა თუ ინსტიტუციისგან უარი მიიღო, თბილისში დაფუძნებული ორგანიზაცია „კავკასიური სახლი" ჩეჩენი დევნილების დახმარების თხოვნით სწორედ ამ პატარა ეკლესიასა და მის წინამძღოლს დაუკავშირდა.
„იმ ღამეს ვიშვით, როცა ლეკვებს ყრიდა ძუ მგელი, დილით დაგვარქვეს სახელები ლომის ღრიალის ხმის ფონზე, მთის არწივების საბუდარში გვზრდიდნენ დედები, კლდეებზე ჯირითს გვასწავლიდნენ გმირი მამები… ქედს არ მოვიხრით არასოდეს არვის წინაშე, ჩვენ ერთი გზა გვაქვს: სიკვდილი ან თავისუფლება!" - ეს არის ამონარიდი იჩქერიის (ჩეჩნეთის) სახელმწიფო ჰიმნიდან. 1999 წლის აგვისტოში ჩეჩნეთ-რუსეთის მეორე ომი დაიწყო და ჩეჩნებს, პირდაპირი გაგებით, ამ სიტყვების გამოცდის ჟამი დაუდგათ: ,,სიკვდილი ან თავისუფლება". ეს ომი კატასტროფული შედეგების მომტანი აღმოჩნდა ჩეჩნეთის მოსახლეობისთვის. შემდეგი რამდენიმე წლის განმავლობაში ჩეჩნეთში ასიათასობით ჩეჩენი დაიღუპა და დაიჭრა, ხოლო ათასობით ჩეჩენს სამშობლოს დატოვება მოუწია. ბევრი მათგანი საქართველოში გამოიქცა. გამოქცეულებმა თავი შეაფარეს პანკისის ხეობას, სადაც XIX საუკუნეში საქართველოში დასახლებული ქისტები დღემდე ცხოვრობენ.
ჩეჩენი დევნილების პანკისში გადმოსვლიდან მალევე, 1999 წლის ნოემბერ-დეკემბერში, თბილისში, წერეთლის გამზირთან მდებარე ევანგელურ-ბაპტისტური თემის პატარა ეკლესია შობის დასაყენებლად ემზადებოდა. ეკლესიის მრევლი და მისი წინამძღოლები ვერც კი წარმოიდგენდნენ თუ რა საშობაო „სიურპრიზი" მოუმზადა მათ განგებამ. მას შემდეგ, რაც ბევრი სხვა ორგანიზაციისა თუ ინსტიტუციისგან უარი მიიღო, თბილისში დაფუძნებული ორგანიზაცია „კავკასიური სახლი" ჩეჩენი დევნილების დახმარების თხოვნით სწორედ ამ პატარა ეკლესიასა და მის წინამძღოლს დაუკავშირდა.
ამ დროისთვის ეკლესიას სათავეში ედგა ახალგაზრდა ქართველი ბიბლიის მთარგმნელი და ისტორიკოსი მალხაზ სონღულაშვილი. სწორედ მას ხვდა წილად ამ საკითხთან დაკავშირებით ეკლესიის მრევლის ინფორმირება. ეკლესიას უნდა მიეღო გადაწყვეტილება, თუ როგორ ეპასუხა დახმარების თხოვნისთვის. ეს მარტივი არ იყო. 90-იანი წლების მიწურულს ბევრისთვის ჩეჩნები ჯერ კიდევ ასოცირდებოდნენ აფხაზეთის კონფლიქტთან, სადაც ჩეჩნების ერთი ჯგუფი აფხაზების მხარეს იბრძოდა. ჩეჩნებისა და ქართველების ურთიერთობა არც მანამდე ყოფილა მთლად მარტივი. ამ ურთიერთობაში იყო ცუდიც და კარგიც, თუმცა ცუდი უფრო ადვილად გვამახსოვრდება: იყო მეორე მსოფლიო ომის მიწურულს ჩეჩნების გასახლება სტალინის დავალებით და, როგორც ამბობენ, ქართველი ოფიცრების მიერ განსაკუთრებული სისასტიკის გამოვლენა; იყო ქაქუცა ჩოლოყაშვილისა და ჩეჩნების სურვილი, ერთიანი ბრძოლა ეწარმოებინათ საბჭოთა ხელისუფლების წინააღმდეგ; მანამდე იყო XIX საუკუნის რუსეთისა და მთიელების ბრძოლა და სხვა მრავალი ფურცელი ამ ურთიერთობებისა. ჩეჩნებისთვის რაიმე ტიპის დახმარების აღმოჩენის საკითხი მარტივი გადასაწყვეტი არ უნდა ყოფილიყო. სწორედ ეს აფიქრებდა მეუფე მალხაზ სონღულაშვილს, როცა ერთ-ერთი წირვისას მრევლს არსებული მდგომარეობის შესახებ მოუყვა.
მეუფე მალხაზი პანკისის ხეობაში
„შობა გავაუქმოთ და მათ დავეხმაროთ!" - წამოიძახა ერთ-ერთმა ქალბატონმა საპასუხოდ, - იხსენებს მეუფე მალხაზი, - ,,წარმოუდგენელი რეაქცია მოჰყვა ჩემს განცხადებას. ფაქტობრივად, მთელი ეკლესია დაირაზმა ჩეჩენი დევნილების დასახმარებლად. ეს ჩვენი ეკლესიის ცხოვრებაში გარდამტეხი მოვლენა იყო. ჩეჩენი დევნილების დახმარებამ გვიბიძგა ეკლესიის სოციალური მსახურების როლის გაზრდისა და ფუნდამენტურად ახალი მიდგომების ჩამოყალიბებისკენ."
90-იანი წლები და 2000-იანების პირველი რამდენიმე წელი განსაკუთრებული სიდუხჭირის პერიოდი იყო საქართველოში: ელექტროენერგია გრაფიკით, უმუშევრობა, კორუფცია, კრიმინალი... საჭირო იყო უცხოელი მეგობრების ჩართვა. მეუფე მალხაზმა დააგზავნა იმეილიები უცხოეთში მყოფ არაერთ მეგობართან, სასულიერო პირსა და სხვადასხვა ორგანიზაციის წარმომადგენლებთან. მისდა გასაკვირად, ძალიან მოკლე დროში საკმაოდ დიდი თანხა შეგროვდა. ახალ წლამდე შედგა პირველი ვიზიტი პანკისის ხეობაში და შეგროვებული თანხით დევნილებისთვის ჰუმანიტარული დახმარების ჩატანა.
90-იანი წლები და 2000-იანების პირველი რამდენიმე წელი განსაკუთრებული სიდუხჭირის პერიოდი იყო საქართველოში: ელექტროენერგია გრაფიკით, უმუშევრობა, კორუფცია, კრიმინალი... საჭირო იყო უცხოელი მეგობრების ჩართვა. მეუფე მალხაზმა დააგზავნა იმეილიები უცხოეთში მყოფ არაერთ მეგობართან, სასულიერო პირსა და სხვადასხვა ორგანიზაციის წარმომადგენლებთან. მისდა გასაკვირად, ძალიან მოკლე დროში საკმაოდ დიდი თანხა შეგროვდა. ახალ წლამდე შედგა პირველი ვიზიტი პანკისის ხეობაში და შეგროვებული თანხით დევნილებისთვის ჰუმანიტარული დახმარების ჩატანა.
ატირებული ჩეჩენი დევნილი მასწავლებელი
ერთმა 11 წლის ბიჭმა ასეთი რამ თქვა (როცა სახელსა და საახალწლო სურვილს შეეკითხნენ): „ნუ მეკითხებით ჩემს სახელს. მეზიზღება. მე იქ დავკარგე მამა, ძმა, ბიძა. რა საჩუქარი მინდა საახალწლოდ? ... გროზნოში სიკვდილის შესაძლებლობა".
წინააღმდეგობა, შევარდნაძის მადლობა და ჩეჩენი ბავშვების საახალწლო სურვილები
„ხალხი ცხოვრობდა ადგილობრივი ქისტების სახლებში, სკოლებში, საბავშვო ბაღსა და მიტოვებულ შენობებში. ასეთი სურათი დაგვხვდა, რომ ჩავედით", - ამბობს მალხაზ სონღულაშვილი. „სხვა ყველაფერთან ერთად, ბავშვებითვის ჩავიტანეთ რვეულები, სახატავი ფანქრები. ბავშვებმა დაიწყეს ხატვა. ძირითადად, ომის სცენებს ხატავდნენ. ძალიან სევდიანი და შემზარავი სანახავი იყო." მეუფე მალხაზმა და დახმარების ჩასატანად პანკისში ჩასულმა სხვა პირებმა ბავშვებს სთხოვეს საახალწლო სურვილების ჩამოწერაც. ერთ-ერთმა ბავშვმა დაწერა, რომ მისი სურვილი იყო, ქრისტიანებთან ბრძოლაში მომკვდარიყო. თუმცა, როგორც ჩანს, მას შემდეგ, რაც გაიაზრა, რომ ის ხალხი, ვინც ეხმარებოდა, ასევე ქრისტიანები იყვნენ, გადახაზა სიტყვა „ქრისტიანები" და ზემოდან დააწერა „რუსები". ერთმა 11 წლის ბიჭმა ასეთი რამ თქვა (როცა სახელსა და საახალწლო სურვილს შეეკითხნენ): „ნუ მეკითხებით ჩემს სახელს. მეზიზღება. მე იქ დავკარგე მამა, ძმა, ბიძა. რა საჩუქარი მინდა საახალწლოდ? ... გროზნოში სიკვდილის შესაძლებლობა". ერთ-ერთი ბავშვის სურვილი კი ჩეჩნეთში დატოვებული კნუტის გადარჩენას ეხებოდა.
„ხალხი ცხოვრობდა ადგილობრივი ქისტების სახლებში, სკოლებში, საბავშვო ბაღსა და მიტოვებულ შენობებში. ასეთი სურათი დაგვხვდა, რომ ჩავედით", - ამბობს მალხაზ სონღულაშვილი. „სხვა ყველაფერთან ერთად, ბავშვებითვის ჩავიტანეთ რვეულები, სახატავი ფანქრები. ბავშვებმა დაიწყეს ხატვა. ძირითადად, ომის სცენებს ხატავდნენ. ძალიან სევდიანი და შემზარავი სანახავი იყო." მეუფე მალხაზმა და დახმარების ჩასატანად პანკისში ჩასულმა სხვა პირებმა ბავშვებს სთხოვეს საახალწლო სურვილების ჩამოწერაც. ერთ-ერთმა ბავშვმა დაწერა, რომ მისი სურვილი იყო, ქრისტიანებთან ბრძოლაში მომკვდარიყო. თუმცა, როგორც ჩანს, მას შემდეგ, რაც გაიაზრა, რომ ის ხალხი, ვინც ეხმარებოდა, ასევე ქრისტიანები იყვნენ, გადახაზა სიტყვა „ქრისტიანები" და ზემოდან დააწერა „რუსები". ერთმა 11 წლის ბიჭმა ასეთი რამ თქვა (როცა სახელსა და საახალწლო სურვილს შეეკითხნენ): „ნუ მეკითხებით ჩემს სახელს. მეზიზღება. მე იქ დავკარგე მამა, ძმა, ბიძა. რა საჩუქარი მინდა საახალწლოდ? ... გროზნოში სიკვდილის შესაძლებლობა". ერთ-ერთი ბავშვის სურვილი კი ჩეჩნეთში დატოვებული კნუტის გადარჩენას ეხებოდა.
ჩეჩენი დევნილი ბავშვის ჩანახატი
სიმონ სპანერ ჰანსენი მეუღლესთან, ნათია გოცირიძესთან ერთად
საქართველოს პოლიტიკურ და ძალოვან წრეებში ჩეჩნების დახმარების საქმეში ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესიის ასეთ აქტიურ ჩართვას დიდი გაუგებრობა მოჰყვა. იყო სერიოზული წინააღმდეგობის მცდელობებიც უშიშროების სამსახურების მხრიდან, თუმცა 2000-იანების დასაწყისში, ერთ-ერთი შეხვედრის გასრულების შემდეგ, პრეზიდენტმა შევარდნაძემ მალხაზ სონღულაშვილი ცალკე გაიხმო და მადლობა გადაუხადა ამ საქმიანობისთვის.
იმ პირველი წლების წინააღმდეგობები მაინც საკმაოდ დიდი იყო. მალხაზ სონღულაშვილი ამბობს, რომ ის და მისი მეგობრები მაშინ ძალიან რთულ მდგომარეობაში აღმოჩნდნენ:
„ჩვენი ეკლესიისთვის ადვილი პერიოდი არ იდგა. ერთი მხრივ, იყო დევნა ექსტრემისტი ჯგუფების მხრიდან (ბასილ მკალავიშვილი და მისი მრევლი აქტიურობდა ამ ფლანგზე); იყო წინააღმდეგობა ჩვენი ეკლესიის შიგნიდანაც; იყო წინაღობები უშიშროების სამსახურის მხრიდანაც და მოგვიანებით ამ წინააღმდეგობას წავაწყდი „ბიბლიურ საზოგადოებაშიც" („გაერთიანებული ბიბლიური საზოგადოება" ბრიტანეთში ჩამოყალიბებული საერთაშორისო ორგანიზაციაა, რომლის საქართველოს წარმომადგენლობაც ბიბლიისა და დამხმარე ლიტერატურის თარგმნის მიზნით ჩამოყალიბდა. თბილისის ფილიალს იმ დროისთვის მალხაზ სონღულაშვილი ხელმძღვანელობდა). თუმცა იყო გვერდში დგომის საოცარი მაგალითებიც: იმავე „ბიბლიური საზოგადოებიდან" აქტიურად მეხმარებოდა ავთანდილ გურული და მთამსვლელი მერაბ ხაბაზი (რომელიც მოგვიანებით, 2005 წელს, მყინვარ უშბაზე დაიღუპა); მეხმარებოდა ჩემი კაპელანი, იმ დროისთვის საქართველოში მცხოვრები დანიელი სიმონ სპანერ ჰანსენიც, რომელიც მიმდინარე მოვლენების რეპორტებს ადგენდა და ასევე მრავალი სხვა ადამიანი. აქტიურად მონაწილეობდა ამ ამბებში ბენიამინ ბაკურაძეც. ერთხელ ჩეჩენი ბავშვებისთვის რვეულების საყიდლად წავიდა და რომ შეიტყვეს, ვისთვის უნდოდა, ორმაგ ფასად მიჰყიდეს. სამწუხაროდ, ასეთი ამბებიც ხდებოდა. მე არასდროს დამავიწყდება ის ჩეჩენი ქალბატონიც, რომელიც მთელი ამ ჰუმანიტარული დახმარების სამართლიანად განაწილების საქმეში გვეხმარებოდა. ის ნამდვილი გმირი იყო ჩემთვის. არ ვიცი, ახლა სად არის და როგორ არის. პანკისის ხეობაში მყოფი ჩეჩნების გარდა, მოგვიანებით ჩეჩნეთის მხარეს მყოფი დაჭრილების დახმარებამაც მოგვიწია და, ამის გამო, ჩეჩნეთის პრეზიდენტის, ასლან მასხადოვის, მადლობაც გადმოგვცეს."
იმ პირველი წლების წინააღმდეგობები მაინც საკმაოდ დიდი იყო. მალხაზ სონღულაშვილი ამბობს, რომ ის და მისი მეგობრები მაშინ ძალიან რთულ მდგომარეობაში აღმოჩნდნენ:
„ჩვენი ეკლესიისთვის ადვილი პერიოდი არ იდგა. ერთი მხრივ, იყო დევნა ექსტრემისტი ჯგუფების მხრიდან (ბასილ მკალავიშვილი და მისი მრევლი აქტიურობდა ამ ფლანგზე); იყო წინააღმდეგობა ჩვენი ეკლესიის შიგნიდანაც; იყო წინაღობები უშიშროების სამსახურის მხრიდანაც და მოგვიანებით ამ წინააღმდეგობას წავაწყდი „ბიბლიურ საზოგადოებაშიც" („გაერთიანებული ბიბლიური საზოგადოება" ბრიტანეთში ჩამოყალიბებული საერთაშორისო ორგანიზაციაა, რომლის საქართველოს წარმომადგენლობაც ბიბლიისა და დამხმარე ლიტერატურის თარგმნის მიზნით ჩამოყალიბდა. თბილისის ფილიალს იმ დროისთვის მალხაზ სონღულაშვილი ხელმძღვანელობდა). თუმცა იყო გვერდში დგომის საოცარი მაგალითებიც: იმავე „ბიბლიური საზოგადოებიდან" აქტიურად მეხმარებოდა ავთანდილ გურული და მთამსვლელი მერაბ ხაბაზი (რომელიც მოგვიანებით, 2005 წელს, მყინვარ უშბაზე დაიღუპა); მეხმარებოდა ჩემი კაპელანი, იმ დროისთვის საქართველოში მცხოვრები დანიელი სიმონ სპანერ ჰანსენიც, რომელიც მიმდინარე მოვლენების რეპორტებს ადგენდა და ასევე მრავალი სხვა ადამიანი. აქტიურად მონაწილეობდა ამ ამბებში ბენიამინ ბაკურაძეც. ერთხელ ჩეჩენი ბავშვებისთვის რვეულების საყიდლად წავიდა და რომ შეიტყვეს, ვისთვის უნდოდა, ორმაგ ფასად მიჰყიდეს. სამწუხაროდ, ასეთი ამბებიც ხდებოდა. მე არასდროს დამავიწყდება ის ჩეჩენი ქალბატონიც, რომელიც მთელი ამ ჰუმანიტარული დახმარების სამართლიანად განაწილების საქმეში გვეხმარებოდა. ის ნამდვილი გმირი იყო ჩემთვის. არ ვიცი, ახლა სად არის და როგორ არის. პანკისის ხეობაში მყოფი ჩეჩნების გარდა, მოგვიანებით ჩეჩნეთის მხარეს მყოფი დაჭრილების დახმარებამაც მოგვიწია და, ამის გამო, ჩეჩნეთის პრეზიდენტის, ასლან მასხადოვის, მადლობაც გადმოგვცეს."
ბენიამინ ბაკურაძე (ფეხზე) და რამაზ ფარესაშვილი (იჩქერიის დროშით ხელში)
მერაბ ხაბაზი (მარცხნივ) და ავთანდილ გურული (მარჯვნივ)
ეპისკოპოსი მალხაზ სონღულაშვილი
ამბავი ახალგაზრდა ჩეჩენი დედისა და ორი ბავშვის საქართველოში გადმოყვანის შესახებ
„ერთ დღეს საქართველოში მყოფმა ჩეჩენმა მეგობრებმა გვითხრეს, რომ ჩეჩნეთიდან ერთი 16 წლის ჩეჩენი დედა, მისი თოთო ბავშვითა და კიდევ ერთი მცირეწლოვნით (ნათესავით), ყაზბეგის მხრიდან მოვიდოდა საზღვართან და მისი თბილისში ჩამოყვანა იქნებოდა საჭირო. ვიფიქრეთ, რომ ჩვენ უბრალოდ საზღვართან დავხვდებოდით და ყველაფერი მარტივად მოგვარდებოდა", - ახლა უკვე ღიმილით იხსენებს ამ ამბავს მალხაზ სონღულაშვილი.
ის, რაც ამ, ერთი შეხედვით, მარტივი თხოვნით დაიწყო, ერთ-ერთ ყველაზე უცნაურ, ზოგჯერ სასაცილო, მაგრამ, მთლიანობაში, საშიშ თავგადასავლში გადაიზარდა. მალხაზ სონღულავშილი, მიხეილ სარალიშვილი და ცნობილი ქართველი მთამსვლელი და არქეოლოგი, ზაალ ქიქოძე, ყაზბეგისკენ გაეშურნენ, რათა ამ ჩეჩენ გოგონასა და ბავშვებს დახვედროდნენ. თავიდან ზაალ ქიქოძე აპირებდა მარტო ასვლას, თუმცა მალხაზ სონღულაშვილს მოერიდა, მისთვის ამ საქმის მარტო მოგვარება ეთხოვა, და ასე აღმოჩნდა ისიც იმ დღეს ზაალ ქიქოძესთან ერთად საქართველო-რუსეთის საზღვარზე... მაგრამ დიდხნიანი ლოდინის შემდეგ საზღვართან არავინ გამოჩნდა. გასაგები იყო, რომ ყველაფერი რიგზე არ იყო. ბაპტისტმა ეპიკოსპოსმა საზღვრის გადაკვეთისა და გოგონას იქ მოძებნის გადაწყვეტილება მიიღო.
„ერთ დღეს საქართველოში მყოფმა ჩეჩენმა მეგობრებმა გვითხრეს, რომ ჩეჩნეთიდან ერთი 16 წლის ჩეჩენი დედა, მისი თოთო ბავშვითა და კიდევ ერთი მცირეწლოვნით (ნათესავით), ყაზბეგის მხრიდან მოვიდოდა საზღვართან და მისი თბილისში ჩამოყვანა იქნებოდა საჭირო. ვიფიქრეთ, რომ ჩვენ უბრალოდ საზღვართან დავხვდებოდით და ყველაფერი მარტივად მოგვარდებოდა", - ახლა უკვე ღიმილით იხსენებს ამ ამბავს მალხაზ სონღულაშვილი.
ის, რაც ამ, ერთი შეხედვით, მარტივი თხოვნით დაიწყო, ერთ-ერთ ყველაზე უცნაურ, ზოგჯერ სასაცილო, მაგრამ, მთლიანობაში, საშიშ თავგადასავლში გადაიზარდა. მალხაზ სონღულავშილი, მიხეილ სარალიშვილი და ცნობილი ქართველი მთამსვლელი და არქეოლოგი, ზაალ ქიქოძე, ყაზბეგისკენ გაეშურნენ, რათა ამ ჩეჩენ გოგონასა და ბავშვებს დახვედროდნენ. თავიდან ზაალ ქიქოძე აპირებდა მარტო ასვლას, თუმცა მალხაზ სონღულაშვილს მოერიდა, მისთვის ამ საქმის მარტო მოგვარება ეთხოვა, და ასე აღმოჩნდა ისიც იმ დღეს ზაალ ქიქოძესთან ერთად საქართველო-რუსეთის საზღვარზე... მაგრამ დიდხნიანი ლოდინის შემდეგ საზღვართან არავინ გამოჩნდა. გასაგები იყო, რომ ყველაფერი რიგზე არ იყო. ბაპტისტმა ეპიკოსპოსმა საზღვრის გადაკვეთისა და გოგონას იქ მოძებნის გადაწყვეტილება მიიღო.
ზაალ ქიქოძე
,,ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესიის ეპისკოპოსი, ჩეჩენი გოგონა და ორი ბავშვი სასაზღვრო პოლიციის თანამშრომლებმა ცალკე შენობაში გადაიყვანეს. ყველასთვის გასაგები გახდა, რომ აქ რაღაც ისე ვერ იყო"
არც ჩეჩენი გოგონა და არც ბავშვები იქ არ აღმოჩნდნენ და თავგადასავალიც დაიწყო. როგორც მალევე შეიტყო, სავარაუდოდ, ეს 16 წლის ჩეჩენი გოგონა და ბავშვები ჩეჩნეთ-ინგუშეთში მდებარე არმხის (იგივე ჯარიახის) ხეობის რომელიღაც სოფელში უნდა ყოფილიყვნენ, მაგრამ როგორ უნდა მოეძებნა ამ ხეობაში, ამდენ ადამიანში 16 წლის ჩეჩენი გოგონა, ორი ბავშვით?!
„ბავშვის საფენებით", - მპასუხობს მეუფე მალხაზი. - „დავდიოდი სოფელ-სოფელ და ვეძებდი გარეთ გამოფენილ ბავშვის საფენებს. ბოლოს ვნახე კიდევაც ერთ-ერთი სახლის ეზოში, ვიკითხე, იქ ხომ არ იყო ესა და ეს გოგო, ორი ბავშვით... და აღმოჩნდა, რომ იქ იყო!"
მაგრამ მთავარი თავგადასავალი სწორედ აქ დაიწყო. ისინი საზღვარს მოადგნენ და როდესაც საზღვრის გადმოკვეთის რიგი მოუვიდათ, მეუფე მალხაზი მიუტრიალდა გოგონას და პასპორტის გადაცემა სთხოვა, რათა რუსი მესაზღვრეებისთვის ეჩვენებინა. გოგონამ მხრები აიჩეჩა - მას არავითარი საბუთი არ ჰქონდა თან. ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესიის ეპისკოპოსი, ჩეჩენი გოგონა და ორი ბავშვი სასაზღვრო პოლიციის თანამშრომლებმა ცალკე შენობაში გადაიყვანეს. ყველასთვის გასაგები გახდა, რომ აქ რაღაც ისე ვერ იყო. დიდი ინტერესით ათვალიერებდნენ მალხაზ სონღულავშვილის პასპორტს, რადგან მასში ბევრი უცხოური ვიზა იყო ჩაკრული და იმ დროისთვის ეს ცოტა უცნაური და იშვიათი იყო.
„ბავშვის საფენებით", - მპასუხობს მეუფე მალხაზი. - „დავდიოდი სოფელ-სოფელ და ვეძებდი გარეთ გამოფენილ ბავშვის საფენებს. ბოლოს ვნახე კიდევაც ერთ-ერთი სახლის ეზოში, ვიკითხე, იქ ხომ არ იყო ესა და ეს გოგო, ორი ბავშვით... და აღმოჩნდა, რომ იქ იყო!"
მაგრამ მთავარი თავგადასავალი სწორედ აქ დაიწყო. ისინი საზღვარს მოადგნენ და როდესაც საზღვრის გადმოკვეთის რიგი მოუვიდათ, მეუფე მალხაზი მიუტრიალდა გოგონას და პასპორტის გადაცემა სთხოვა, რათა რუსი მესაზღვრეებისთვის ეჩვენებინა. გოგონამ მხრები აიჩეჩა - მას არავითარი საბუთი არ ჰქონდა თან. ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესიის ეპისკოპოსი, ჩეჩენი გოგონა და ორი ბავშვი სასაზღვრო პოლიციის თანამშრომლებმა ცალკე შენობაში გადაიყვანეს. ყველასთვის გასაგები გახდა, რომ აქ რაღაც ისე ვერ იყო. დიდი ინტერესით ათვალიერებდნენ მალხაზ სონღულავშვილის პასპორტს, რადგან მასში ბევრი უცხოური ვიზა იყო ჩაკრული და იმ დროისთვის ეს ცოტა უცნაური და იშვიათი იყო.
მეუფე მალხაზ სონღულაშვილი პანკისის ხეობაში
„ბევრი მესაზღვრე იყო ჩვენთან ერთად ოთახში. ვიკითხე, უფროსი რომელი იყო, მითხრეს და მოვითხოვე მასთან მარტო დარჩენა ოთახში. ცალკე დალაპარაკება მინდოდა", - ჰყვება მალხაზ სონღულაშვილი. - „მას შემდეგ, რაც მარტო დავრჩით, ვუთხარი: „ვიცი, ყველაფერი გასაგებია თქვენთვის. იცით, რაშიც არის საქმე. როგორმე უნდა მომეხმაროთ ამ გოგონასა და ბავშვების გადაყვანაში".
„...და მე ამით რა?" - იკითხა მესაზღვრემ. როგორც გაირკვა, ამ კითხვაზე პასუხი იყო 300 ამერიკული დოლარი, რომელიც მალხაზ სონღულაშვილს თან არ ჰქონდა. ის შეუთანხმდა მესაზღვრეებს, რომ გოგონასა და ბავშვებს დროებით დატოვებდა იქ, გადმოვიდოდა საქართველოში, იშოვიდა 300 დოლარს (რომელიც იმ დროს მცირე ოდენობის თანხას არ წარმოადგენდა) და გადავიდოდა უკან. საზღვარს აქეთ, ყაზბეგში, ადგილზე ზაალ ქიქოძის მეგობარი, მოხევე შალიკო, დახვდა. შალიკომ დაიარა მთელი ყაზბეგი და 5-5 დოლარი აგროვა. ასე შეგროვებული 300 დოლარით ხელში ეპისკოპოსი კვლავ საზღვარს მიადგა. ქრთამის მომლოდინე მესაზღვრემ მას უთხრა, რომ საჭირო დოკუმენტებს გაამზადებდა, მაგრამ საქართველოში მოხვედრა ყველაზე მარტივად ცხინვალის მხრიდან იქნებოდა შესაძლებელი. აი, რას იხსენებს ამასთან დაკავშირებით მეუფე მალხაზ სონღულავშილი:
„დავიძარით და გზაში ეს გოგო მეუბნება, ერთი სათხოვარი მაქვსო. მეც დიდი გულისყურით ვუსმენდი, თუ რას მეტყოდა. იქ, ადგილზე რომ ჩავალთ და დედამთილ-მამამთილს შევხვდები, ბავშვი თქვენ დაიჭირეთ, რადგან წესია ასეთი. მე არ უნდა მეჭიროსო. გამეღიმა და გულში გავიფიქრე: „შვილო, რა იცი, რომ საერთოდ ჩავაღწევთ იქამდე. რა დროს ეს არის?!"
„...და მე ამით რა?" - იკითხა მესაზღვრემ. როგორც გაირკვა, ამ კითხვაზე პასუხი იყო 300 ამერიკული დოლარი, რომელიც მალხაზ სონღულაშვილს თან არ ჰქონდა. ის შეუთანხმდა მესაზღვრეებს, რომ გოგონასა და ბავშვებს დროებით დატოვებდა იქ, გადმოვიდოდა საქართველოში, იშოვიდა 300 დოლარს (რომელიც იმ დროს მცირე ოდენობის თანხას არ წარმოადგენდა) და გადავიდოდა უკან. საზღვარს აქეთ, ყაზბეგში, ადგილზე ზაალ ქიქოძის მეგობარი, მოხევე შალიკო, დახვდა. შალიკომ დაიარა მთელი ყაზბეგი და 5-5 დოლარი აგროვა. ასე შეგროვებული 300 დოლარით ხელში ეპისკოპოსი კვლავ საზღვარს მიადგა. ქრთამის მომლოდინე მესაზღვრემ მას უთხრა, რომ საჭირო დოკუმენტებს გაამზადებდა, მაგრამ საქართველოში მოხვედრა ყველაზე მარტივად ცხინვალის მხრიდან იქნებოდა შესაძლებელი. აი, რას იხსენებს ამასთან დაკავშირებით მეუფე მალხაზ სონღულავშილი:
„დავიძარით და გზაში ეს გოგო მეუბნება, ერთი სათხოვარი მაქვსო. მეც დიდი გულისყურით ვუსმენდი, თუ რას მეტყოდა. იქ, ადგილზე რომ ჩავალთ და დედამთილ-მამამთილს შევხვდები, ბავშვი თქვენ დაიჭირეთ, რადგან წესია ასეთი. მე არ უნდა მეჭიროსო. გამეღიმა და გულში გავიფიქრე: „შვილო, რა იცი, რომ საერთოდ ჩავაღწევთ იქამდე. რა დროს ეს არის?!"
„მივადექით საზღვარს. დიდი თოვლი იყო და არავის უშვებდნენ. რუსეთის ჯარიც იდგა იქვე." მესაზღვრეს ყელში ამოუვიდა ამდენი წვალება და მეუფე მალხაზს განუცხადა, რომ ახლავე პოლიციაში ჩააბარებდა მათ. მეორე ვარიანტიც იყო - ჯარისკაცების მოქრთამვა. მაგრამ ბოლო თეთრები იმ 300 დოლარის შეგროვებას დასჭირდა, რომელიც ახლა მესაზღვრეს ედო ჯიბეში. გამოსავალი ყოველთვის მოიძებნება, მაგრამ ხანდახან ეს გამოსავალი შეიძლება, ერთ-ერთი ყველაზე უცნაური რამ აღმოჩნდეს, რაც ცხოვრებაში გაგიკეთებიათ. ასე მოხდა აქაც. მალხაზ სონღულავშვილი მესაზღვრეს დაესესხა იმ 300 დოლარს, რომელიც ცოტა ხნის წინ, ქრთამის სახით, გადასცა, რომ ეს 300 დოლარი, ქრთამის სახითვე, ახლა უკვე ჯარისკაცებისთვის გადაეცა. ალბათ, სასაზღვრო პოლიციის თანამშრომელი მიხვდა, რომ ასეთ უცნაურობას მხოლოდ ისეთი ადამიანი მოიფიქრებდა, ვინც ამ 300 დოლარს აუცილებლად დაუბრუნებდა მას.
მეუფე მალხაზმა ჩეჩენი გოგონა, ბავშვებითურთ, მშვიდობით გადმოიყვანა საქართველოში, სადაც მათ ოჯახის წევრები ელოდნენ, ხოლო თავად, საქართველოში გადმოსვლისა და კიდევ ერთხელ 300 დოლარის შოვნის შემდეგ, ადგილობრივ მოხევეს ეს „ნასესხები" თანხა სასაზღვრო პოლიციის ჩინოვნიკთან გაატანა.
ასე გასრულდა ეს ამბავი, „ვითა სიზმარი ღამისა"... და ასე სრულდება ასეთი ამბები და რჩება წარსულში ნანახ უცნაურ სიზმრებად: ზოგჯერ იკარგება დროში, ზოგჯერ ავიწყდებათ, მაგრამ ხანდახან, მხოლოდ ხანდახან, იხსენებენ და უყვებიან სხვებსაც, რომ მათაც გაიგონ, თუ როგორ ეხმარებოდა ერთი პატარა ქართული ეკლესია ჩეჩენ დევნილებს რუსეთ-ჩეჩნეთის მეორე ომის დროს.
მეუფე მალხაზმა ჩეჩენი გოგონა, ბავშვებითურთ, მშვიდობით გადმოიყვანა საქართველოში, სადაც მათ ოჯახის წევრები ელოდნენ, ხოლო თავად, საქართველოში გადმოსვლისა და კიდევ ერთხელ 300 დოლარის შოვნის შემდეგ, ადგილობრივ მოხევეს ეს „ნასესხები" თანხა სასაზღვრო პოლიციის ჩინოვნიკთან გაატანა.
ასე გასრულდა ეს ამბავი, „ვითა სიზმარი ღამისა"... და ასე სრულდება ასეთი ამბები და რჩება წარსულში ნანახ უცნაურ სიზმრებად: ზოგჯერ იკარგება დროში, ზოგჯერ ავიწყდებათ, მაგრამ ხანდახან, მხოლოდ ხანდახან, იხსენებენ და უყვებიან სხვებსაც, რომ მათაც გაიგონ, თუ როგორ ეხმარებოდა ერთი პატარა ქართული ეკლესია ჩეჩენ დევნილებს რუსეთ-ჩეჩნეთის მეორე ომის დროს.
ჩეჩენი დევნილი ბავშვის ჩანახატი
სტატიის ავტორისგან:
განსაკუთრებულ მადლობას ვუხდი: მეუფე მალხაზ სონღულაშვილს - ინტერვიუსთვის, ავთანდილ გურულსა და სიმონ სპანერ ჰანსენს, აგრეთვე - საბა სუთიძეს და თამთა კონჯარიას სტატიის რედაქტირებისთვის.
სტატიას ვუძღვნი რუსეთ-ჩეჩნეთის მეორე ომის დროს დაღუპულ და დაშავებულ ჩეჩნებს. აგრეთვე: ზაალ ქიქოძის, მერაბ ხაბაზისა და ჩემი ძვირფასი ძმისა და მეგობრის, ბენიამინ ბაკურაძის ხსოვნას. NUMQUAM OBLIVISCAR.
სტატიას ვუძღვნი რუსეთ-ჩეჩნეთის მეორე ომის დროს დაღუპულ და დაშავებულ ჩეჩნებს. აგრეთვე: ზაალ ქიქოძის, მერაბ ხაბაზისა და ჩემი ძვირფასი ძმისა და მეგობრის, ბენიამინ ბაკურაძის ხსოვნას. NUMQUAM OBLIVISCAR.
სტატიის ავტორი:
ალექსანდრე ქავთარაძე
,,სამოქალაქო დარბაზის" თანადამფუძნებელი, ისტორიკოსი და ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის დოქტორანტი
