ადამიანი: მითი თუ რეალობა?
დღეს საბავშვო წიგნების საერთაშორისო დღეა და მსურს მოკლედ გესაუბროთ იმ ძვირფას გამოცდილებაზე, რომელიც მაშინ მივიღე მათთან ურთიერთობისას, როცა უკვე პატარა ბავშვი აღარ მეთქმოდა. ბევრი მიკიბ-მოკიბვის გარეშე დიდი არც ახლა მეთქმის. ამ პატარა შეხსენებას კი მხოლოდ იმდენად აქვს ძალა, რამდენადაც მისი მკითხველი გადაწყვეტს სერიოზულად შეხედოს მას, თუ არა.
საბავშვო ზღაპრების კითხვისას გადალახულ თავგადასავლებში ხშირად ჩნდებიან მითოლოგიური, ბიბლიური, არსებული, თუ გამოგონილი პერსონაჟები, რომლებიც ჩვენთვის ძალიან ახლობელნი ხდებიან მაშინვე, როცა მათ აღწერას ასრულებს მთხრობელი. თითქოს არსებები, რომლებიც არასდროს გვინახავს: ელფები, ჯუჯები, გოლიათები მხოლოდ ჩვენს გონებაში არ არსებობენ და მათი ნაკვალევი ფიზიკურ სამყაროშიც მოიპოვება. არამარტო მათი, არამედ ისეთი ადგილებისაც, რომლებიც არასდროს გვინახავს: ნარნია, ჰოგვორტსი, პატარა პლანეტა სახელად ასტეროიდ 325 და მრავალი სხვა... ამ ყველაფერს ერთი მიზეზი აქვს... ეს ყველაფერი, როგორც ტერტულიანე იტყოდა, „ნამდვილია, რადგან შეუძლებელია".
„ლომი, ჯადოქარი და ტანსაცმლის კარადა" რომ ერთად გაგვეცოცხლებინა, გაგვესეირნა ნარნიის ერთ-ერთ მაცხოვრებელ ფავნთან და მისი ბიბლიოთეკიდან ერთი საინტერესო წიგნი გვესესხა: „ადამიანი: მითი, თუ სინამდვილე?" დარწმუნებული ვარ ბევრ საინტერესო ცნობას წავიკითხავდით ჩვენზე, როგორც შორს მყოფ, პასუხგაუცემელ კითხვის ნიშანზე და ბევრ თეორიასაც კი მოვისმენდით იმაზე, როგორები ვართ სინამდვილეში. ახლა კი მე მხოლოდ ჩემი თაროებიდან ნათხოვარი ერთი წიგნის რამდენიმე საყვარელი ფრაგმენტით შემოვიფარგლები და ასე დავარქმევ სახელს: პატარა უფლისწული - მითი, თუ სინამდვილე?
დავიწყოთ ასე: თუ არ არის სინამდვილე მაშინ რა არის შეუძლებელი? მაგალითად ავიღოთ საქმოსანი, რომელიც ვარსკვლავებს ითვლის გაუთავებლად. ის არის შეუძლებელი? თუ ის, რომ ამ საქმოსანს სჯერა, რომ რამდენ ვარსკვლავსაც დაითვლის იმდენ ვარსკვლავს ფლობს? და რა არის ამაში ახალი? ჩვენც ხომ მიგვაჩნია, რომ ამ ვარსკვლავებით გარშემორტყმულ დედამიწაზე არის მიწის ნაკვეთი, რომელიც ჩვენ გვეკუთვნის... ჩვენც ხომ დარწმუნებულები ვართ, რომ ყველაფერი რაც დათვლადია მისაკუთრებადიცაა, რადგან ყველაფერზე მაღლა რიცხვებსა და რაოდენობას ვაყენებთ; როცა ერთ პატარა ვარდსაც კი შეუძლია დიდი სიყვარული გვაჩუქოს... ის მიწა კი, რომელზეც ვცხოვრობთ მხოლოდ თავის თავს ეკუთვნის და არავის სხვას.
თუ ის არის შეუძლებელი, რომ პლანეტას ვესტუმროთ, რომელზეც მეფე სკამზე ზის და მის ქვეშევრდომად მიაჩნია ცაც და მიწაც მასზე მოძრავი ყველა არსებისა და მნათობის ჩათვლით? იქნებ სინამდვილეში ის არის შეუძლებელი, რომ ხელმწიფემ გაიაზროს, რომ მზის მსგავსად ვერ შეძლებს იყოს ყველაფრის მბრძანებელი? მათ შორის მათიც, ვინც მას ნებით ემორჩილება?
იქნებ, ის არის შეუძლებელი, რომ თუ ადამიანს სურს თავი მხოლოდ საუკეთესოდ, გამორჩეულად და განუმეორებლად დაინახოს ვერ შეძლებ მას დაანახო მისი ნაკლები, რომლებიც მის სიძვირფასეს სინამდვილეში არაფერს აკლებს. მას მხოლოდ ტაშით თუ გავუხარებთ გულს. მსგავსი ყურადღება კი მას არასდროს ეყოფა.
ალბათ, ასე უფრო მართებული იქნება ვთქვათ: შეუძლებელია ადამიანმა დაივიწყოს ის, რის დავიწყებაც უნდა, თუ იმით ცდილობს მის დავიწყებას, რამაც დავიწყების სურვილი გამოიწვია პირველ რიგში.
არა... ძალიან უცნაურად ჟღერს ეს წინადადება. როცა შეუძლებელზე ვსაუბრობთ უკეთესია წესებს შევეხოთ. მიუხედავად იმისა ბუნება იცვლის თუ არა მდგომარეობას, მაგალითად ვეღარ იტანს ამხელა დაბინძურებას, ან უბრალოდ სურს თავისი თავი ოდნავ შეაფხიზლოს სხვადასხვა ხერხით, წესები უცვლელი რჩება, რადგან ეს ასეა დაწესებული და ჩვენ - როგორც ჩანს - ვერაფერს ვიზამთ.
თუ ის არის შეუძლებელი, რომ პლანეტას ვესტუმროთ, რომელზეც მეფე სკამზე ზის და მის ქვეშევრდომად მიაჩნია ცაც და მიწაც მასზე მოძრავი ყველა არსებისა და მნათობის ჩათვლით? იქნებ სინამდვილეში ის არის შეუძლებელი, რომ ხელმწიფემ გაიაზროს, რომ მზის მსგავსად ვერ შეძლებს იყოს ყველაფრის მბრძანებელი? მათ შორის მათიც, ვინც მას ნებით ემორჩილება?
იქნებ, ის არის შეუძლებელი, რომ თუ ადამიანს სურს თავი მხოლოდ საუკეთესოდ, გამორჩეულად და განუმეორებლად დაინახოს ვერ შეძლებ მას დაანახო მისი ნაკლები, რომლებიც მის სიძვირფასეს სინამდვილეში არაფერს აკლებს. მას მხოლოდ ტაშით თუ გავუხარებთ გულს. მსგავსი ყურადღება კი მას არასდროს ეყოფა.
ალბათ, ასე უფრო მართებული იქნება ვთქვათ: შეუძლებელია ადამიანმა დაივიწყოს ის, რის დავიწყებაც უნდა, თუ იმით ცდილობს მის დავიწყებას, რამაც დავიწყების სურვილი გამოიწვია პირველ რიგში.
არა... ძალიან უცნაურად ჟღერს ეს წინადადება. როცა შეუძლებელზე ვსაუბრობთ უკეთესია წესებს შევეხოთ. მიუხედავად იმისა ბუნება იცვლის თუ არა მდგომარეობას, მაგალითად ვეღარ იტანს ამხელა დაბინძურებას, ან უბრალოდ სურს თავისი თავი ოდნავ შეაფხიზლოს სხვადასხვა ხერხით, წესები უცვლელი რჩება, რადგან ეს ასეა დაწესებული და ჩვენ - როგორც ჩანს - ვერაფერს ვიზამთ.
ყველა პლანეტას ცალ-ცალკე რომ არ შევეხოთ, მივადგეთ დედამიწას. ადგილს, სადაც მაშინ „შვიდი ათასი გეოგრაფი, ცხრაასი ათასი საქმოსანი, შვიდი მილიონ ხუთასი ათასი ლოთი და სამასთერთმეტი მილიონი პატივმოყვარე - ესე იგი სულ დაახლოებით ორ მილიარდამდე ადამიანი" ყავდა. ეს ის ადგილია, სადაც პატარა უფლისწულმა ერთი საოცარი რამ აღმოაჩინა კლდეებთან ურთიერთობისას. რასაც პატარა უფლისწული იტყოდა ექო მას უკან იმავე სიტყვებით პასუხობდა. მან დაიძახა: „მარტო ვარ ქვეყნად!" და გარემომ უპასუხა „მარტო ვარ ქვეყნად! მარტო ვარ ქვეყნად!". ზუსტად ეს ეფექტი გასდევს „პატარა უფლისწულის" შეუძლებელ ამბავს, რომელშიც ხშირად მეორდება სიტყვები „დიდები მართლაც რა უცნაური ხალხია...".
მსგავსი წიგნები ზუსტად ამიტომაა არამხოლოდ ბავშვებისთვის, არამედ პირველ რიგში დიდებისთვის, რომლებიც ბავშვებს საკუთარი ქმედებებით „უცნაური ხალხის" შთაბეჭდილებას ვუტოვებთ მაშინ, როცა ეს ბავშვები ერთ დღეს დიდები უნდა გახდნენ. ექოს ეფექტიც ზუსტად ასეთია, რასაც ჩასძახებ იმას ამოგძახებს, მაგრამ ხშირად უფრო მეტჯერ, ვიდრე ეს პირველად თქმისას გაჟღერდა. ჩვენ პირველ რიგში საკუთარ თავს უნდა შევახსენოთ ბავშვობა. გავიხსენოთ, რომ რაც შეუძლებლად გვეჩვენება ხშირად იმის გამოა შეუძლებელი, რომ ჩვენ გადავწყვიტეთ ასეთად მიგვეჩნია ის.
ის გზა, რომელსაც პატარა უფლისწული გვთავაზობს უფრო შორია და უფრო ძნელი, მაგრამ სამაგიეროდ დიდი სევდითა და სიამოვნებით აგვავსებს ყოველ ჯერზე თუკი ღამით ვარსკვლავებს ავხედავთ და ერთხელ მაინც ვიტყვით: „შეჭამა ბატკანმა ვარდი, თუ არა?" ყველაფერი შეიცვლება, რადგან ზუსტად ისეთად იქცევა ყველაფერი, როგორიც სინამდვილეში არის. შორს მყოფი, შეუძლებელი, მაგრამ ნამდვილი...
მსგავსი წიგნები ზუსტად ამიტომაა არამხოლოდ ბავშვებისთვის, არამედ პირველ რიგში დიდებისთვის, რომლებიც ბავშვებს საკუთარი ქმედებებით „უცნაური ხალხის" შთაბეჭდილებას ვუტოვებთ მაშინ, როცა ეს ბავშვები ერთ დღეს დიდები უნდა გახდნენ. ექოს ეფექტიც ზუსტად ასეთია, რასაც ჩასძახებ იმას ამოგძახებს, მაგრამ ხშირად უფრო მეტჯერ, ვიდრე ეს პირველად თქმისას გაჟღერდა. ჩვენ პირველ რიგში საკუთარ თავს უნდა შევახსენოთ ბავშვობა. გავიხსენოთ, რომ რაც შეუძლებლად გვეჩვენება ხშირად იმის გამოა შეუძლებელი, რომ ჩვენ გადავწყვიტეთ ასეთად მიგვეჩნია ის.
ის გზა, რომელსაც პატარა უფლისწული გვთავაზობს უფრო შორია და უფრო ძნელი, მაგრამ სამაგიეროდ დიდი სევდითა და სიამოვნებით აგვავსებს ყოველ ჯერზე თუკი ღამით ვარსკვლავებს ავხედავთ და ერთხელ მაინც ვიტყვით: „შეჭამა ბატკანმა ვარდი, თუ არა?" ყველაფერი შეიცვლება, რადგან ზუსტად ისეთად იქცევა ყველაფერი, როგორიც სინამდვილეში არის. შორს მყოფი, შეუძლებელი, მაგრამ ნამდვილი...
მათე სარალიშვილი
მწერალი. ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის სტუდენტი
© სამოქალაქო დარბაზი
civichallgeorgia@gmail.com
