აშშ-ისაგან მოსალოდნელი სანქციები თურქეთს და თურქეთ-რუსეთის თანამშრომლობის პოლიტიკა
ზაზა მიქელაძე
ამერიკის შეერთებული შტატების (აშშ) კონგრესმენები, თურქეთის მხრიდან რუსული წარმოების საჰაერო უსაფრთხოების სისტების S-400-ის შესყიდვის გამო თურქეთისადმი სანქციების დასაწესებლად ტრამპის დარწმუნებას ცდილობენ. აშშ-ის სენატის საგარეო საქმეთა კომიტეტმა თურქეთისადმი ოპერაცია „მშვიდობის წყაროსა" და რუსეთისაგან S-400-ის შესყიდვისათვის განსახორციელებელი სანქციების პროექტი ოთხშაბათ საღამოს დაამტკიცა. რესპუბლიკური პარტიის ერთ-ერთი გავლენიანი სენატორის ლინდსი გრეჰემის და ოპოზიციაში მყოფი დემოკრატების სენატორის ქრის ვან ჰოლენის მხრიდან მომზადებული 8 მუხლიანი დოკუმენტი იქნა შეთავაზებული და მხარდაჭერის შემთხვევაში განხორციელება 180 დღის განმავლობაში უნდა მოხდეს.
პრეზიდენტები: ერდოღანი და ტრამპი
ზემოთ აღნიშნულის ფონზე თურქეთ-აშშ-ის ურთიერთობები სერიოზულად დაიძაბა. კონგრესის მიერ მიღებული სანქციების პაკეტი პრეზიდენტმა ტრამპმა უნდა დაამტკიცოს. ამ საკითხთან დაკავშირებით თურქეთის პრეზიდენტის პრესპიკერი და მრჩეველი იბრაჰიმ ქალინი აცხადებს: „ეს (სანქციები) ჩვენთვის S-400-ის თავდაცვითი სისტემის ყიდვასა და გამოყენებაში წინაღობა ვერ იქნება. ამას აშკარად ვაცხადებ. ანუ კონგრესში ეს პროექტი მიიღება თუ არ მიიღება ან რა ფორმითაც არ უნდა მიიღონ S-400-თან დაკავშირებული პროცესი გაგრძელდება." (Euronews)
სენატორებმა ქრის ვან ჰოლენმა და ლინდსი გრაჰამმა აშშ-ის სახელმწიფო მდივანს მაიკ პომპეოს გაუგზავნეს წერილი, სადაც აღნიშნულია, რომ მათი მოთმინება უკვე ამოწურულია, თურქეთისადმი სანქციების დაწესება და სხვა ქყვეყნებისათვის „საშიში სიგნალის" ჩვენება უნდა გაგრძელდეს. (Euronews)
თურქეთი საპასუხოდ იმუქრება არამხოლოდ ინჯირლიკის ამერიკული სამხედრო ბაზის დახურვით, არამედ ახლა უკვე ქურეჯიქში მდებარე ამერიკულ სარადარო ბაზასავ გადასწვდა. საბერძნეთი აშშ-ს ალტერნატივას სთავაზობს და აფართოვებს ამერიკელთა სამხედრო ყოფნას.
სენატორებმა ქრის ვან ჰოლენმა და ლინდსი გრაჰამმა აშშ-ის სახელმწიფო მდივანს მაიკ პომპეოს გაუგზავნეს წერილი, სადაც აღნიშნულია, რომ მათი მოთმინება უკვე ამოწურულია, თურქეთისადმი სანქციების დაწესება და სხვა ქყვეყნებისათვის „საშიში სიგნალის" ჩვენება უნდა გაგრძელდეს. (Euronews)
თურქეთი საპასუხოდ იმუქრება არამხოლოდ ინჯირლიკის ამერიკული სამხედრო ბაზის დახურვით, არამედ ახლა უკვე ქურეჯიქში მდებარე ამერიკულ სარადარო ბაზასავ გადასწვდა. საბერძნეთი აშშ-ს ალტერნატივას სთავაზობს და აფართოვებს ამერიკელთა სამხედრო ყოფნას.
ფოტო: ერდოღანი და პუტინი
რა გავლენას მოახდენს შესაძლო სანქციები თურქეთის ეკონომიკაზე?
ზოგადი რწმენით, სანქციების პაკეტში შედარებით მსუბუქი ზომების მიღების შემთხვევაში თურქეთის ეკონომიკას მინიმალური ზიანი მიადგება. ამასთან, ზომების მიღებამ, რომელმაც შეიძლება გავლენა იქონიოს საბანკო სისტემაზე, (მაგალითად, საფინანსო ინსტიტუტებსა და ბანკებს შორის გადახდისა ან საკრედიტო გადარიცხვების აკრძალვა), შეიძლება გამოიწვიოს სერიოზული სირთულეები საგადასახადო სისტემაში.
ამასთანავე, თურქეთი გახდება ნაკლებად მიმზიდველი ქვეყანა ინვესტორებისათვის, რაც ეკონომიკაზე მოკლევადიან და გრძელვადიან პერიოდში საგრძნობლად აისახება.
თურქეთის რესპუბლიკის ცენტრალური ბანკის (TCMB) მონაცემებით, გასულ წელს თურქეთში შემოსული პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების უმრავლესობა, 6 მილიარდ 534 მილიონი დოლარის ოდენობით, ევროპული ქვეყნებიდან განხორციელდა.
გარდა ამისა, თურქეთ-რუსეთის ერთობლივ პროექტს „თურქულ მოძრაობას", რომელიც იანვარში უნდა გაიხსნას, უწესდება სანქციები. შესაბამისად, ენერგეტიკული მილსადენების სამშენებლო გემების კომპანიებს და ამ გემებით მომმარაგებელ ორგანიზაციებს შეიძლება ასევე დაუწესდეს სანქციები.
ზემოთ აღნიშნული საკითხები გამოიწვევს თურქული ლირას გაუფასურებას და ისედაც დიდი ინფლაციის დონე კიდევ უფრო შეიძლება გაიზარდოს.
თურქეთ-რუსეთის თანამშრომლობის პოლიტიკა
2015 წლიდან, მას შემდეგ რაც იმ დროისთვის თურქეთის პრემიერ-მინისტრმა რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა რუსული სამხედრო თვითმფრინავის ჩამოგდებისთვის საჯაროდ განაცხადა და ბოდიში მოუხადა პრეზიდენტ პუტინს, დაიწყო ახალი პერიოდი თურქულ-რუსულ ურთიერთობებში. გაძლიერდა ორმხრივი თანამშრომლობა ენერგეტიკის, ტურიზმის, სამხედრო და ეკონომიკის სფეროებში. მიუხედავად კეთილმეზობლური პოლიტიკის ჩამოყალიბების მცდელობისა სირიის კრიზისში თურქეთისა და რუსეთის ინტერესები იკვეთება და გავლენის სფეროების გადასანაწილებლად ერთობლივი პოლიტიკა ვერ შემუშავდა. თურქეთი მხარს უჭერს სირიულ ოპოზიციას, ხოლო რუსეთი ბაშარ ალ-ასადის რეჟიმს.
თურქეთმა რუსეთთან ხელი მოაწერა თავის ტერიტორიაზე რუსეთის მხრიდან ატომური ელ-სადგურის მშენებლობის ხელშეკრულებას. რაზეც დასავლეთს ნეგატიური რეაქცია ჰქონდა. თურქეთი გახლავთ ნატოს წევრი სახელმწიფო და რუსეთის ფედერაციასთან ამ მასშტაბის დაახლოების პოლიტიკა სახიფათოა რეგიონალური სტაბილურობის შენარჩუნებისთვის.
განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია თურქეთის სამხედრო და პოლიტიკური თანამშრომლობა რუსეთთან. მიუხედავად დიდი მცდელობისა მაღალი დონის თანამშრომლობის ფორმატები გამოიძებნოს ორ ქვეყანას შორის, ეჭქვეშ დგას გრძელვადიან პერსპექტივაში თურქეთისა და რუსეთის ისტორიული და თანამედროვე გეოპოლიტიკური ინტერესების და მდებარეობის გათვალისწინებით რაიმე სახის ძლიერი ალიანსის ჩამოყალიბება ამ არასტაბილურ რეგიონში, მაშინ როდესაც სირიის საკითხთან დაკავშირებით ინტერესთა კონფლიქტი ძალზე დიდია. რუსეთი არ მალავს თავის ინტერესებს სრუტეების კონტროლზე. თურქეთის მხრიდან დასავლეთთან დაძაბული ურთიერთობები შეიძლება დიდი კრახით დასრულდეს, რომელიც კარგს არაფერს უქადის ორ კონტინენტზე მდებარე თურქეთის რესპუბლიკას. რუსეთი არის არასანდო პარტნიორი და ინტერესთა დაპირისპირების დროს დაუყოვნებლივ მანიპულირებს ყველა შესაძლო მექანიზმით.
როგორ აისახება თურქეთისადმი მოსალოდნელი სანქციები საქართველოზე და რუსეთ-თურქეთის თანამშრომლობა
მოგეხსენებათ, რომ თურქეთი საქართველოს #1 საგარეო სავაჭრო პარტნიორია. ათასობით საქართველოს მოქალაქე თურქეთში მუშაობს. თურქეთი საქართველოს სტრატეგიული პარტნიორია და ხორციელდება ერთობლივი პროექტები, მათ შორის სამხედრო სფეროში. ის აღიარებს საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობას და სუვერენიტეტს.
თურქულ ეკონომიკაში წარმოქმნილი ნებისმიერი სახის კრიზისი პირდაპირ ნეგატიურად ისახება ქართულ ეკონომიკაზე. იქ დასაქმებული საქართველოს მოქალაქეები ხელფასს ლირაში იღებენ. შესაბამისად, შემცირდება ანაზღაურება და ბევრი დასაქმებულისთვის შემოსავალიც იკლებს.
თურქეთის საზღვარი საქართველოსთვის ნატოსთან საზღვარს ნიშნავს. თურქეთის დასავლეთთან დაძაბული ურთიერთობის ფონზე საქართველოს გეოპოლიტიკური ინტერესი ნატოში გაწევრიანების კუთხით მის წევრ სახელმწიფოებთან მჭიდრო პარტნიორობით და შესაბამისი პოლიტიკის გატარებით მიიღწევა. თურქეთ-რუსეთის დაახლოების მცდელობა შესაძლოა რიგ პრობლემებთან იყოს კავშირში და რეგიონში დაძაბულობის ახალი კერები გააჩინოს. თუმცა ყოველივე ეს რამდენად შედის თურქეთის ინტერესებში ამას მომავალში ვნახა
ზოგადი რწმენით, სანქციების პაკეტში შედარებით მსუბუქი ზომების მიღების შემთხვევაში თურქეთის ეკონომიკას მინიმალური ზიანი მიადგება. ამასთან, ზომების მიღებამ, რომელმაც შეიძლება გავლენა იქონიოს საბანკო სისტემაზე, (მაგალითად, საფინანსო ინსტიტუტებსა და ბანკებს შორის გადახდისა ან საკრედიტო გადარიცხვების აკრძალვა), შეიძლება გამოიწვიოს სერიოზული სირთულეები საგადასახადო სისტემაში.
ამასთანავე, თურქეთი გახდება ნაკლებად მიმზიდველი ქვეყანა ინვესტორებისათვის, რაც ეკონომიკაზე მოკლევადიან და გრძელვადიან პერიოდში საგრძნობლად აისახება.
თურქეთის რესპუბლიკის ცენტრალური ბანკის (TCMB) მონაცემებით, გასულ წელს თურქეთში შემოსული პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების უმრავლესობა, 6 მილიარდ 534 მილიონი დოლარის ოდენობით, ევროპული ქვეყნებიდან განხორციელდა.
გარდა ამისა, თურქეთ-რუსეთის ერთობლივ პროექტს „თურქულ მოძრაობას", რომელიც იანვარში უნდა გაიხსნას, უწესდება სანქციები. შესაბამისად, ენერგეტიკული მილსადენების სამშენებლო გემების კომპანიებს და ამ გემებით მომმარაგებელ ორგანიზაციებს შეიძლება ასევე დაუწესდეს სანქციები.
ზემოთ აღნიშნული საკითხები გამოიწვევს თურქული ლირას გაუფასურებას და ისედაც დიდი ინფლაციის დონე კიდევ უფრო შეიძლება გაიზარდოს.
თურქეთ-რუსეთის თანამშრომლობის პოლიტიკა
2015 წლიდან, მას შემდეგ რაც იმ დროისთვის თურქეთის პრემიერ-მინისტრმა რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა რუსული სამხედრო თვითმფრინავის ჩამოგდებისთვის საჯაროდ განაცხადა და ბოდიში მოუხადა პრეზიდენტ პუტინს, დაიწყო ახალი პერიოდი თურქულ-რუსულ ურთიერთობებში. გაძლიერდა ორმხრივი თანამშრომლობა ენერგეტიკის, ტურიზმის, სამხედრო და ეკონომიკის სფეროებში. მიუხედავად კეთილმეზობლური პოლიტიკის ჩამოყალიბების მცდელობისა სირიის კრიზისში თურქეთისა და რუსეთის ინტერესები იკვეთება და გავლენის სფეროების გადასანაწილებლად ერთობლივი პოლიტიკა ვერ შემუშავდა. თურქეთი მხარს უჭერს სირიულ ოპოზიციას, ხოლო რუსეთი ბაშარ ალ-ასადის რეჟიმს.
თურქეთმა რუსეთთან ხელი მოაწერა თავის ტერიტორიაზე რუსეთის მხრიდან ატომური ელ-სადგურის მშენებლობის ხელშეკრულებას. რაზეც დასავლეთს ნეგატიური რეაქცია ჰქონდა. თურქეთი გახლავთ ნატოს წევრი სახელმწიფო და რუსეთის ფედერაციასთან ამ მასშტაბის დაახლოების პოლიტიკა სახიფათოა რეგიონალური სტაბილურობის შენარჩუნებისთვის.
განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია თურქეთის სამხედრო და პოლიტიკური თანამშრომლობა რუსეთთან. მიუხედავად დიდი მცდელობისა მაღალი დონის თანამშრომლობის ფორმატები გამოიძებნოს ორ ქვეყანას შორის, ეჭქვეშ დგას გრძელვადიან პერსპექტივაში თურქეთისა და რუსეთის ისტორიული და თანამედროვე გეოპოლიტიკური ინტერესების და მდებარეობის გათვალისწინებით რაიმე სახის ძლიერი ალიანსის ჩამოყალიბება ამ არასტაბილურ რეგიონში, მაშინ როდესაც სირიის საკითხთან დაკავშირებით ინტერესთა კონფლიქტი ძალზე დიდია. რუსეთი არ მალავს თავის ინტერესებს სრუტეების კონტროლზე. თურქეთის მხრიდან დასავლეთთან დაძაბული ურთიერთობები შეიძლება დიდი კრახით დასრულდეს, რომელიც კარგს არაფერს უქადის ორ კონტინენტზე მდებარე თურქეთის რესპუბლიკას. რუსეთი არის არასანდო პარტნიორი და ინტერესთა დაპირისპირების დროს დაუყოვნებლივ მანიპულირებს ყველა შესაძლო მექანიზმით.
როგორ აისახება თურქეთისადმი მოსალოდნელი სანქციები საქართველოზე და რუსეთ-თურქეთის თანამშრომლობა
მოგეხსენებათ, რომ თურქეთი საქართველოს #1 საგარეო სავაჭრო პარტნიორია. ათასობით საქართველოს მოქალაქე თურქეთში მუშაობს. თურქეთი საქართველოს სტრატეგიული პარტნიორია და ხორციელდება ერთობლივი პროექტები, მათ შორის სამხედრო სფეროში. ის აღიარებს საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობას და სუვერენიტეტს.
თურქულ ეკონომიკაში წარმოქმნილი ნებისმიერი სახის კრიზისი პირდაპირ ნეგატიურად ისახება ქართულ ეკონომიკაზე. იქ დასაქმებული საქართველოს მოქალაქეები ხელფასს ლირაში იღებენ. შესაბამისად, შემცირდება ანაზღაურება და ბევრი დასაქმებულისთვის შემოსავალიც იკლებს.
თურქეთის საზღვარი საქართველოსთვის ნატოსთან საზღვარს ნიშნავს. თურქეთის დასავლეთთან დაძაბული ურთიერთობის ფონზე საქართველოს გეოპოლიტიკური ინტერესი ნატოში გაწევრიანების კუთხით მის წევრ სახელმწიფოებთან მჭიდრო პარტნიორობით და შესაბამისი პოლიტიკის გატარებით მიიღწევა. თურქეთ-რუსეთის დაახლოების მცდელობა შესაძლოა რიგ პრობლემებთან იყოს კავშირში და რეგიონში დაძაბულობის ახალი კერები გააჩინოს. თუმცა ყოველივე ეს რამდენად შედის თურქეთის ინტერესებში ამას მომავალში ვნახა
ზაზა მიქელაძე
"სამოქალაქო დარბაზის" თანადამფუძნებელი. საერთაშორისო ურთიერთობების ბაკლავრი, შავი ზღვის საერთაშორისო უნივერსიტეტი
